Podział majątku wspólnego małżonków a długi
Podział majątku wspólnego obejmuje aktywa, pasywa zaś pozostają poza jego zakresem. Długów zaciągniętych przez oboje małżonków zasadniczo nie można rozliczyć w podziale majątku wspólnego, stosując jednak odpowiednio art. 686 k.p.c., w postępowaniu o podział majątku wspólnego sąd rozstrzyga tylko o długach związanych z majątkiem wspólnym, które zostały spłacone przez jednego małżonka z własnych środków po ustaniu wspólności majątkowej, a przed podziałem. Zatem należałoby wywieść, że niespłacone długi, takie jak obciążenie hipoteczne, nie podlegają rozliczeniu. Ta konstatacja nie umniejsza jednak wniosku, że takowa hipoteka obciąża majątek wspólny podlegający podziałowi. Stąd istotną kwestią jest ustalenie wartości przedmiotowego lokalu, stanowiącego składnik majątku wspólnego, podlegającego podziałowi, zgodnie z art. 694 k.p.c. w zw. z art. 567 § 3 k.p.c. Przy oszacowaniu tego składnika, należało zatem uwzględnić obciążenie zmieniające rzeczywistą wartość spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu opisanego w punkcie I zaskarżonego orzeczenia, co zasadnie uczynił Sąd Rejonowy przyjmując jednak błędnie wartości prawa do lokalu i obciążenia hipotecznego z różnych dat.Podkreślenia wymaga, że sąd ustala skład majątku wspólnego według stanu z chwili ustania wspólności ustawowej małżeńskiej, ale jego wartość według cen z chwili dokonywania podziału. Zatem przy ustalaniu wartości spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego, Sąd Rejonowy powinien uwzględnić istniejące w tej dacie obciążenie hipoteką, które pomniejsza wartość dzielonego prawa do lokalu.V Ca 2302/11 - postanowienie z uzasadnieniem Sąd Okręgowy w Warszawie z 2012-02-23Do podziału majątku wspólnego stosuje się odpowiednio przepisy prawa materialnego i przepisy prawa postępowania cywilnego, dotyczące działu spadku (art. 46 K.r.o., art. 567 § 3 K.p.c.). Zgodnie z zarzutem apelacji przedmiotem działu spadku jest stan czynny czyli aktywa spadku, dział spadku nie obejmuje zatem w zasadzie jego stanu biernego. Regułę tę stosuje się odpowiednio - w myśl art. 46 K.r.o. - do podziału majątku wspólnego. Wyjątki od tej reguły przewidują przepisy szczególne, zwłaszcza art. 45 § 2 K.r.o., a gdy chodzi o przepisy postępowania - art. 686 K.p.c. w związku z art. 567 § 3 K.p.c. Treść art. 686 k.p.c. ma zatem odpowiednie zastosowanie do postępowania o podział majątku wspólnego, które brzmi, iż „w postępowaniu działowym sąd rozstrzyga także ... o wzajemnych roszczeniach, pomiędzy współspadkobiercami z tytułu spłaconych długów spadkowych.Nie ulega zatem wątpliwości, iż w sprawach dotyczących podziału majątku rozliczeniu podlegają aktywa (por. orzeczenie SN z dnia 18 sierpnia 1958 r., I CR 547/58, OSNCK 1959, nr 2, poz. 59, postanowienia SN: z dnia 9 września 1976 r., III CRN 83/76, OSPiKA 1977, z. 9, poz. 157, z dnia 21 stycznia 2010 r., I CSK 205/09, Lex nr 560500). Oznacza to, że długów zaciągniętych przez oboje małżonków nie można rozliczać przy podziale wspólnego majątku, gdyż mimo takiego podziału dług nadal się utrzymuje. Przerzucanie długu na jednego tylko z małżonków godziłoby w prawa wierzycieli (tak: I. K., teza 39 do art. 567 K.p.c., op. w systemie prawnym LEX).W najnowszym orzecznictwie Sądu Najwyższego dopuszcza się jednak sytuację, iż przy szacowaniu składników majątku wspólnego należy uwzględnić obciążenia zmieniające rzeczywistą wartość tych składników w szczególności obciążenia o charakterze prawnorzeczowym, za które ponosi odpowiedzialność każdorazowy właściciel nieruchomości. Wartość tych obciążeń odlicza się zarówno przy ustalaniu składników majątku wspólnego, jak i przy zaliczaniu wartości przyznanej jednemu z małżonków nieruchomości na poczet przysługującego mu udziału w majątku wspólnym. (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 5 października 2000 r., II CKN 611/99 i z dnia 29 września 2004 r., II CK 538/03).Skutkiem zastosowania takiej formuły rozliczeń jest to, że spłata długu uwzględnionego przy ustalaniu wartości nieruchomości przez zmniejszenie jej wartości, dokonana z osobistego majątku przez małżonka, któremu przypadła ona w wyniku podziału nie rodzi roszczenia wobec drugiego małżonka, mimo że dług obciążał oboje małżonków (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 2 kwietnia 2009 r., IV CSK 566/08). Czym innym jest bowiem odpowiedzialność osobista byłych małżonków wobec wierzyciela, na którą podział majątku nie ma wpływu, czym innym natomiast zasady rozliczenia między nimi wydatków z majątku osobistego jednego z małżonków z tytułu wspólnego długu. Jeżeli ze względu na istnienie odpowiedzialności rzeczowej dług obciąża rzecz i obniża jej wartość, jego spłata przez małżonka, który w wyniku podziału majątku otrzymał obciążoną rzecz oszacowaną z uwzględnieniem tego długu stanowi realizację zasady, że zobowiązany do spłaty jest ten komu nieruchomość została przyznana, gdyż spłacając dług zapobiega skierowaniu przez wierzyciela roszczeń do tej rzeczy. Za takim stanowiskiem przemawia również treść art. 618 § 3 K.p.c. w zw. z art. 567 § 1 i 3 K.p.c. wyłączającego możliwość dochodzenia roszczeń podlegających rozpatrzeniu w postępowaniu działowym po jego prawomocnym zakończeniu, nawet wówczas gdy nie zostały w tym postępowaniu zgłoszone (post. SN z dnia 2 kwietnia 2009 r., IV CSK 566/08). Nieruchomość stron nie została wprawdzie obciążona hipoteką, jednak kredyt zaciągnięty w czasie trwania związku małżeńskiego, został wzięty na zakup przedmiotowego lokalu i zgodnie z ustaleniami Sądu I instancji, został on rozliczony w ugodzie zawartej przez strony, przy uwzględnieniu mniejszej spłaty na rzecz wnioskodawczyni przez uczestnika postępowania, któremu przyznano nieruchomość.II Ca 276/14 - wyrok z uzasadnieniem Sąd Okręgowy w Świdnicy z 2014-05-15