Umowa o pracę a zlecenie

Największe trudności w rozróżnieniu, w odgraniczeniu od umowy o pracę mamy w praktyce ze zleceniem. Zgodnie z art.734 i 750 kodeksu cywilnego przez umowę zlecenie przyjmujący zlecenie zobowiązuje się do dokonania określonej czynności prawnej dla dającego zlecenie. Umowa może być odpłatna, taka jest zasada (art. 753k.c.). Przyjmujący zlecenie może powierzyć wykonanie zlecenia osobie trzeciej, ale tylko wtedy, gdy to wynika z umowy lub ze zwyczaju albo gdy jest do tego zmuszony przez okoliczności. W praktyce przyjmuje się jednak obowiązek osobistego świadczenia pracy. Zlecenie nie stwarza ani stosunku podporządkowania, ani trwałego związania. Przy zleceniu nie chodzi bowiem o świadczenie pracy jako takiej, lecz o wykonanie usługi. Zdaniem sądu tak było w tym przypadku. Powódka była „zatrudniana dla wprowadzenia dużych ilości dokumentów do systemu komputerowego i nie „obrabiała tychże danych zawartych w dokumentach. Przy zleceniu generalnie jest brak ciągłości, ale art. 750 k.c. pozwala stosować przepisy dotyczące zlecenia do umów o świadczenie pracy w sposób ciągły. Nasze prawo nie daje możliwości przyjęcia domniemania zawarcia umowy o pracę nawet wtedy, gdy stosunek prawny, którego przedmiotem jest świadczenie pracy, trwa czas dłuższy. Zawsze należy brać pod uwagę i ocenić cel umowy oraz zgodny zamiar stron.W wyroku z dnia 27.10.1971, I PR 221/71, Sąd Najwyższy stwierdził, że zleceniobiorca, który nie godzi się na świadczenie dotychczasowych usług w oparciu o umowę cywilnoprawną, powinien przejawić swą wolę w odmowie świadczenia tychże usług. Nie składając oświadczenia woli w tym zakresie dochodzi do wyrażenia woli kontynuowania świadczenia usług mimo świadomości, że nie są one uregulowane przepisami prawa pracy. Przy tłumaczeniu bowiem umowy w zakresie świadczenia usług, z mocy art. 65 § 2 k.c. należy badać zgodny zamiar stron i cel umowy. Zgodny zamiar stron obejmuje okoliczności uzgodnione przez strony. Bez znaczenia jest więc subiektywne podejście zleceniobiorcy do umowy, co chciał uzyskać w przyszłości. W tej materii szeroko rozpisuje się M. G.w opracowaniu „Umowa o pracę, umowa o dzieło, umowa zlecenie Wydawnictwo Prawnicze Warszawa 1993.Dla prawidłowej oceny charakteru prawnego łączącego strony stosunku prawnego decydujące znaczenie mają, nie tylko okoliczności zawarcia umowy i postanowienia samej umowy, ale też cel i zamiar stron, wyrażający się między innymi w nadanej umowie nazwie, jak również sposób realizacji umowy (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 stycznia 2002 r., II UKN 769/00, Lex nr 560567). Dlatego też w przypadku wątpliwości co do kwalifikacji stosunku prawnego należy zawsze mieć na względzie kodeksową zasadę swobody umów (art. 353 (1) k.c.). W okolicznościach sprawy, łączące strony sporne umowy należało potraktować jako umowy cywilnoprawne gdyż wynikało to jednoznacznie z woli stron, które je zawierały. Poza tym brak jest w nim elementów konstruktywnych stosunku pracy. Przepis art. 22 § 1 1 k.p. stanowi, że zatrudnienie w warunkach określonych w art. 22 § 1 k.p. jest zatrudnieniem na podstawie stosunku pracy, bez względu na nazwę zawartej przez strony umowy. Nie jest dopuszczalne zastąpienie umowy o pracę umową cywilnoprawną przy zachowaniu warunków wykonywania pracy określonych w § 1 (art. 22 § 1 2 k.p.).Utrwalonym poglądem w judykaturze jest, że o ustaleniu charakteru umowy o świadczenie pracy nie może przesądzać jednoznacznie jeden jej element, ale całokształt okoliczności faktycznych (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 października 2009 r., III PK 38/2009, OSP 2011 z. 11, poz. 115). W szczególności decydującego znaczenia nie można przypisywać wyłącznie woli stron umowy, albowiem stosownie do ochronnej funkcji prawa pracy, umowa spełniająca warunki umowy o pracę musi być uznana za taką, nawet wbrew woli stron (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 listopada 2011 r. I PK 62/2011, OSNP 2012 nr 21-22, poz. 260). Powyższe stanowisko podzielił również Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 3 czerwca 2008 r., I PK 311/2007 (OSNP 2009 nr 19 -20, poz. 258), akcentując, iż w świetle art. 22 § 1 i 11 k.p. sąd może ustalić istnienie stosunku pracy także wtedy, gdy strony w dobrej wierze zawierają umowę cywilnoprawną, lecz jej treść lub sposób realizacji odpowiada cechom stosunku pracy.Nie jest możliwe uznanie umowy za umowę o pracę, jeżeli wykonawca czynności lub usługi nie jest obowiązany do wykonywania poleceń zleceniodawcy, czyli gdy brak jest elementu podporządkowania (tak Sąd Najwyższy w wyrokach: z dnia 25 listopada 2005 r., I UK 68/05, Wokanda 2006 Nr 4, poz. 26; z dnia 11 kwietnia 1997 r., I PKN 89/97, OSNAPiUS 1998 Nr 2, poz. 35; z dnia 4 grudnia 1997 r., I PKN 394/97, OSNAPiUS 1998 Nr 20, poz. 595; z dnia 7 września 1999 r., I PKN 277/99, OSNAPiUS 2001 Nr 1, poz. 18). Zasada podporządkowania pracownika polega zwłaszcza na obowiązku stosowania się do poleceń przełożonego, które pozostają w związku z wykonywaną pracą, tj. jej organizacją i przebiegiem. Podporządkowanie pracownika może zaś polegać na określeniu przez pracodawcę czasu pracy i wyznaczeniu zadań, natomiast co do sposobu ich realizacji pracownik ma pewien zakres swobody (tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 7 września 1999 r., I PKN 277/99). Równie istotnym jest, że w ramach stosunku pracy przedmiotowa praca jest wykonywana na ryzyko pracodawcy, który z reguły dostarcza pracownikowi narzędzi, materiałów i innych środków niezbędnych do wykonywania umówionych obowiązków oraz ponosi ujemne konsekwencje niezawinionych błędów popełnianych przez pracownika (tzw. ryzyko osobowe), a ponadto w zasadzie jest obowiązany spełniać wzajemne świadczenie na rzecz pracownika w przypadkach zakłóceń w funkcjonowaniu zakładu pracy, np. przestojów (tzw. ryzyko techniczne) lub złej kondycji ekonomicznej przedsiębiorstwa (tzw. ryzyko gospodarcze). Umowa o wykonanie (lub wykonywanie) pracy nieodpowiadającej powyższym właściwościom nie powoduje powstania stosunku pracy, nawet jeżeli praca ta spełnia niektóre z podanych warunków. Gdy jednak w zawartej umowie występują z równym nasileniem cechy umowy o pracę i innej umowy (np. umowy zlecenia), to wówczas rozstrzygająca o typie umowy jest wola stron (zob. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 18 czerwca 1998 r., I PKN 191/98, OSP 1999, z. 10, poz. 184, z dnia 2 września 1998 r., I PKN 293/98, OSNAPiUS 1999 Nr 18, poz. 252; z dnia 4 marca 1999 r., I PKN 616/98, OSNAPiUS 2000 Nr 8, poz. 312; z dnia 5 grudnia 2000 r., I PKN 127/00, OSNAPiUS 2002 Nr 15, poz. 356 oraz postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 5 grudnia 2007 r., II PK 180/07, LEX nr 448213). Ze stosunkiem pracy mamy zatem do czynienia wtedy, gdy cechy właściwe temu stosunkowi prawnemu przeważają. Stosunek pracy nie zostaje nawiązany w sytuacji występowania cech sprzecznych z istotą tego stosunku (zob. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 21 września 2007 r., I PK 131/07, LEX nr 884975.).Przy analizie okoliczności świadczenia pracy przez powódkę brak jest podstaw do przyjęcia, że przeważają cechy konstruktywne dla stosunku pracy. Przeważają cechy właściwe umowie zlecenia. Brak jest też ciągłości zatrudnienia, gdyż umowy nie stanowiły jednej ciągłości ale były przedzielane okresami rożnych przerw w zatrudnieniu.Zauważyć trzeba, że nie każde zatrudnienie musi mieć pracowniczy charakter, gdyż art. 22 § 1 1 k.p. nie stwarza prawnego domniemania zawarcia umowy o pracę. Zasada swobody umów (art. 353 1 k.c.) pozwala dokonać stronom wyboru rodzaju stosunku prawnego, który będzie ich łączył. Zatrudnienie może być zatem wykonywane również w ramach poza pracowniczych stosunków zatrudnienia o charakterze cywilnoprawnym (umowy zlecenia, umowy o dzieło, kontraktu menedżerskiego, umowy agencyjnej). Skoro zatem strony sporu dokonały świadomego wyboru zatrudnienia niepracowniczego i realizowały je w sposób nie odpowiadający cechom stosunku pracy to sąd I instancji słusznie przyjął, iż brak jest podstaw do uwzględnia żądania powódki. Co prawda powódka świadczyła pracę w siedzibie pozwanego Urzędu i w zorganizowany przez niego sposób, ale te podobieństwa nie przesądzają o przekształceniu, wbrew woli stron, łączącego je stosunku cywilnoprawnego w stosunek pracy.V Pa 28/13 - wyrok z uzasadnieniem Sąd Okręgowy w Kaliszu z 2013-06-27